Kriptoaktivlərin qorunması üçün ən yaxşı təcrübələr 2025-ci ildə

, 17.01.2025

Kriptovalyutalar və rəqəmsal aktivlər getdikcə daha çox insanın investisiya portfelinin bir hissəsinə çevrilir. Bununla yanaşı, kibertəhlükələr və xaker hücumları da sürətlə artır. 2025-ci ildə kriptoaktivlərin təhlükəsizliyini qorumaq üçün yeni yanaşmalar və müasir texnologiyalardan istifadə vacibdir.

Bu məqalədə kriptoaktivlərin qorunması üçün ən yaxşı təcrübələri, riskləri azaltmaq yollarını və ən son təhlükəsizlik tədbirlərini nəzərdən keçirəcəyik.

Kriptoaktivlərin qorunmasının əhəmiyyəti

Kriptovalyutalar mərkəzləşdirilməmiş və idarə olunmayan aktivlərdir. Bank hesablarından fərqli olaraq, itirilmiş və ya oğurlanmış kriptoaktivləri geri qaytarmaq çətin və ya mümkün olmaya bilər.

Əsas təhlükələr bunlardır:

• Fişinq hücumları – Fırıldaqçılar istifadəçiləri aldadaraq onların şəxsi açarlarını və ya giriş məlumatlarını əldə etməyə çalışırlar.
• Xaker hücumları – Hakerlər cüzdanlara və birjalara hücum edərək milyonlarla dollar dəyərində aktivlər oğurlayırlar.
• Şəxsi açarların itirilməsi – Şəxsi açarı itirmək, aktivlərin bərpa olunmaz şəkildə itirilməsinə səbəb ola bilər.
• Mərkəzləşdirilmiş platformaların zəifliyi – Bəzi birjalar kiberhücumlara qarşı lazımi səviyyədə qorunmur, bu da istifadəçilərin aktivlərinin risk altında olmasına gətirib çıxarır.

2025-ci ildə bu təhlükələrə qarşı tədbirlər görmək və aktivlərimizi qorumaq üçün müasir metodlardan istifadə etmək vacibdir.

Kripto cüzdanlarının təhlükəsizliyi

Soyuq və isti cüzdanların fərqi

Kriptoaktivlərin qorunmasında ən vacib addımlardan biri düzgün cüzdan növünü seçməkdir. Kripto cüzdanlar iki əsas kateqoriyaya bölünür:

• Soyuq cüzdanlar (Cold Wallets) – İnternetə qoşulmamış oflayn cüzdanlardır. Ən təhlükəsiz variant sayılır.
• İsti cüzdanlar (Hot Wallets) – İnternetə bağlı cüzdanlardır və daha rahat istifadəyə malikdir, lakin xaker hücumlarına daha açıqdır.

Təhlükəsizlik tövsiyələri:

1. Əsas aktivlərinizi soyuq cüzdanda saxlayın.
2. Gündəlik əməliyyatlar üçün məhdud miqdarda kripto isti cüzdanda saxlayın.
3. Hardware (aparat) cüzdanlar (məsələn, Ledger, Trezor) istifadə edərək aktivlərinizi qoruyun.
4. Multisignature (çox imzalı) cüzdanlardan istifadə edərək əlavə təhlükəsizlik qatını təmin edin.

Şəxsi açarların və bərpa ifadələrinin (Seed Phrase) qorunması

Kripto cüzdanlarınızı idarə etmək üçün şəxsi açarlar və bərpa ifadələri vacibdir. Bunların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün aşağıdakı qaydalara riayət edin:

• Şəxsi açarlarınızı heç vaxt onlayn platformalarda saxlamayın.
• Bərpa ifadənizi (seed phrase) kağızda yazaraq təhlükəsiz yerdə saxlayın.
• Metal backup-lardan istifadə edin, çünki kağız zədələnə və ya məhv ola bilər.
• Şəxsi açarlarınızı heç kimlə bölüşməyin. Əgər kimsə şəxsi açarınızı əldə edərsə, sizin aktivlərinizə nəzarət edə bilər.

Bərpa ifadəniz və şəxsi açarlarınız olmadan cüzdanınıza giriş imkanını itirə bilərsiniz. Bu səbəbdən onların qorunması əsas prioritet olmalıdır.

Kripto birjalarda təhlükəsizlik tədbirləri

Kriptovalyutalarınızı birjalarda saxlayırsınızsa, təhlükəsizlik tədbirlərinə xüsusi diqqət yetirməlisiniz.

Etibarlı birja seçimi

Mərkəzləşdirilmiş birjalara (CEX) etibar etməzdən əvvəl aşağıdakı meyarlara diqqət yetirin:

• Təhlükəsizlik tədbirləri – İki mərhələli autentifikasiya (2FA) və fondların sığortalanması olan birjalar daha etibarlıdır.
• Regulyasiya və lisenziyalar – Rəsmi şəkildə tənzimlənən birjalar istifadəçilərin hüquqlarını daha yaxşı qoruyur.
• Haker hücumlarının tarixi – Əvvəllər hücuma məruz qalan və müştəri fondlarını itirən birjalardan uzaq durun.

Təhlükəsizlik tədbirləri:

1. İki mərhələli autentifikasiya (2FA) aktiv edin.
2. E-poçt təsdiqlərini yoxlayın və bilinməyən cihazlardan girişə icazə verməyin.
3. Kiçik məbləğdə aktivləri birjada saxlayın, əsas vəsaitlərinizi cüzdanlara köçürün.

Fişinq və xaker hücumlarından qorunma

Hər gün minlərlə kriptoinvestor fişinq hücumlarının qurbanına çevrilir. Xakerlər istifadəçiləri aldadaraq onların cüzdanlarına və hesablarına giriş əldə etməyə çalışırlar.

Fişinqdən qorunma yolları:

• Şübhəli e-poçtlara və linklərə daxil olmayın.
• Rəsmi veb-saytlardan istifadə edin və URL-ləri yoxlayın.
• Brauzerinizdə antifişinq əlavələri aktiv edin.
• Onlayn platformalarda heç vaxt şəxsi açarlarınızı paylaşmayın.

Xaker hücumlarından qorunma yolları:

1. Kompüter və mobil cihazlarınıza antivirus və təhlükəsizlik proqramları quraşdırın.
2. VPN istifadə edərək internet təhlükəsizliyinizi artırın.
3. Cihazlarınıza etibarlı parollar təyin edin və hər hesab üçün unikal parol istifadə edin.

DAO və DeFi platformalarından istifadə zamanı təhlükəsizlik

DAO (Decentralized Autonomous Organizations) və DeFi (Decentralized Finance) platformaları getdikcə populyarlaşır, lakin bu ekosistemlərdə də təhlükəsizlik problemləri mövcuddur.

Ən əsas təhlükələr:

• Kod zəiflikləri – DeFi smart-kontraktları xakerlər tərəfindən istismar edilə bilər.
• Ponzi sxemləri – Saxta DeFi layihələri istifadəçilərin aktivlərini oğurlaya bilər.
• Scam tokenlər – Naməlum tokenlər və saxta layihələr investorları aldada bilər.

Tövsiyələr:

1. Təhlükəsiz DeFi platformalarını seçin və smart-kontraktların audit olunduğunu yoxlayın.
2. Risklərə qarşı diversifikasiya edin – bütün aktivlərinizi bir platformada saxlamayın.
3. Liqvidlik və tənzimləmə aspektlərinə diqqət yetirin, çünki bəzi platformalar qlobal miqyasda tənzimlənmir.

Nəticə

2025-ci ildə kriptoaktivlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün müxtəlif texniki və strategiya əsaslı tədbirlər görmək vacibdir. Kripto cüzdanlarını qorumaq, şəxsi açarları etibarlı saxlamaq, birjalarda və DeFi platformalarında təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirmək hər bir investorun əsas vəzifələrindən biridir.

Kriptovalyutalar gələcəyin iqtisadiyyatının bir hissəsidir və onların təhlükəsiz istifadəsi hər kəs üçün prioritet olmalıdır. Yuxarıda qeyd olunan qaydalara əməl edərək, aktivlərinizi qoruyub kripto ekosistemində təhlükəsiz hərəkət edə bilərsiniz.