Kriptovalyuta cüzdanları: Necə dələduzluq və fişinq saytlarından qorunmaq olar?
, 17.01.2025
Kriptovalyuta təhlükəsizliyinin əhəmiyyəti
Kriptovalyutaların populyarlığının artması ilə yanaşı, onlarla əlaqəli risklər də artır. Kriptovalyuta cüzdanları rəqəmsal aktivlərinizin saxlanması üçün əsas vasitədir və bu cüzdanlar düzgün qorunmazsa, dələduzların hədəfinə çevrilə bilər.
Kripto bazarında ən geniş yayılmış təhlükələrdən biri fişinq hücumları və fırıldaqçılıqdır. Fişinq hücumları adətən istifadəçiləri saxta vebsaytlara yönləndirərək onların şəxsi məlumatlarını, cüzdan açarlarını və giriş kodlarını oğurlamağa çalışır. Bu məqalədə kripto cüzdanlarınızı qorumaq üçün əsas təhlükəsizlik tədbirlərini və dələduzların istifadə etdiyi ən geniş yayılmış metodları müzakirə edəcəyik.
Fişinq hücumları nədir və necə işləyir?
Fişinq (Phishing) hücumları kiber cinayətkarların ən çox istifadə etdiyi üsullardan biridir. Fişinq hücumları istifadəçiləri saxta saytlara yönləndirərək onların şəxsi məlumatlarını oğurlamaq məqsədi daşıyır. Kriptovalyuta sahəsində bu hücumlar əsasən cüzdan giriş məlumatlarını və şəxsi açarları ələ keçirmək üçün həyata keçirilir.
Fişinq hücumlarının əsas üsulları:
- E-mail fişinqi – Kriptovalyuta platformalarından və ya cüzdan xidmətlərindən gəlmiş kimi görünən e-maillər göndərilir. Bu mesajlarda istifadəçidən şəxsi məlumatlarını daxil etməsi tələb olunur.
- Saxta vebsaytlar – Rəsmi cüzdan və ya birja səhifəsinə bənzəyən, lakin dələduzlar tərəfindən yaradılmış vebsaytlardır.
- Sosial mühəndislik (Social Engineering) – Fırıldaqçılar istifadəçilərin etibarını qazanaraq, onları şəxsi məlumatlarını paylaşmağa vadar edirlər.
- Zərərli linklər və reklamlara klikləmə – Google reklamları və ya sosial media platformalarında paylaşılan saxta linklər vasitəsilə istifadəçilər tələyə düşürlər.
Kriptovalyuta cüzdanlarını qorumağın əsas yolları
Fişinq hücumlarından və dələduzluq sxemlərindən qorunmaq üçün aşağıdakı təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmək vacibdir.
1. Rəsmi mənbələrdən istifadə edin
Kripto cüzdanınıza giriş edərkən həmişə rəsmi vebsaytların istifadə edildiyinə əmin olun. Əgər URL səhv yazılıbsa və ya ünvan fərqli görünürsə, bu saytın saxta olması ehtimalı böyükdür.
Təhlükəsizliyiniz üçün:
- Həmişə rəsmi vebsaytın HTTPS ilə başladığını yoxlayın.
- Cüzdanınıza daxil olmaq üçün brauzerinizdə bookmark (sevimlilər) funksiyasından istifadə edin.
- Google reklamlarında rast gəlinən linklərə etibar etməyin və birbaşa rəsmi mənbəyə keçid edin.
2. İki mərhələli autentifikasiyadan (2FA) istifadə edin
Kriptovalyuta cüzdanlarının girişini daha təhlükəsiz etmək üçün iki mərhələli autentifikasiyadan (2FA) istifadə etmək tövsiyə olunur. 2FA sistemi əlavə təhlükəsizlik qatını təmin edir və hətta giriş məlumatlarınız oğurlansa belə, ikinci təsdiq olmadan hesabınıza giriş edilməsinin qarşısını alır.
Ən təhlükəsiz 2FA üsulları:
- Google Authenticator və ya Authy kimi proqramlardan istifadə edin.
- SMS ilə göndərilən kodlardan istifadə etmək tövsiyə olunmur, çünki SIM kart oğurluğu mümkün ola bilər.
3. Şəxsi açarlarınızı və SEED ifadələrinizi qoruyun
Kriptovalyuta cüzdanlarını idarə etmək üçün şəxsi açarlar və SEED ifadələr istifadə olunur. Bu məlumatlar bir dəfə ələ keçirilərsə, kripto aktivləriniz bərpa olunmadan itə bilər.
Ən yaxşı qoruma metodları:
- Şəxsi açarları heç vaxt internetə bağlı cihazlarda saxlamayın.
- SEED ifadələrinizi yalnız kağıza yazaraq təhlükəsiz yerdə saxlayın.
- Şəxsi açarlarınızı heç kimlə paylaşmayın, hətta özünüzü “dəstək xidməti nümayəndəsi” kimi təqdim edən şəxslərlə də.
4. Hardver (fiziki) cüzdanlardan istifadə edin
Ən təhlükəsiz üsullardan biri hardver cüzdanlardan (Ledger, Trezor və s.) istifadə etməkdir. Bu cüzdanlar xüsusi olaraq soyuq saxlama (cold storage) üçün nəzərdə tutulmuşdur və kriptovalyutaların oflayn mühitdə qorunmasını təmin edir.
Hardver cüzdanlarının üstünlükləri:
- İnternetə bağlı olmadıqları üçün hakerlər üçün əlçatmazdırlar.
- Fişinq hücumlarından qorunmağa kömək edir.
- Məxfi açarları heç vaxt açıq şəbəkədə saxlamır.
5. Şübhəli linklər və sosial mediada fişinq hücumlarına qarşı diqqətli olun
Son dövrlərdə dələduzlar Telegram, Twitter (X), Reddit və digər sosial media platformalarında aktiv şəkildə fişinq hücumları həyata keçirirlər. Onlar özlərini məşhur layihələrin və ya kriptovalyuta mübadilələrinin rəsmi nümayəndəsi kimi təqdim edirlər.
Qorunmaq üçün:
- Heç vaxt şübhəli linklərə klik etməyin.
- Rəsmi Telegram və Discord kanallarında yalnız təsdiqlənmiş adminlərlə ünsiyyətdə olun.
- “Sürətli gəlir” və “bonus tokenlər” təklif edən şəxslərə etibar etməyin.
Təhlükəsizlik tədbirlərinin müqayisəsi
| Təhlükəsizlik Metodu | Üstünlüklər | Mənfi cəhətlər |
|---|---|---|
| Hardver Cüzdanı (Ledger, Trezor) | Ən yüksək təhlükəsizlik, oflayn mühit | Əlavə xərc tələb edir |
| İki Mərhələli Təsdiqləmə (2FA) | Hesabların əlavə qorunması | SMS 2FA zəif müdafiə təklif edir |
| Rəsmi Vebsaytlardan İstifadə | Fişinq hücumlarından qorunma | Yalnız istifadəçi diqqətli olarsa effektlidir |
| Şəxsi Açarları Oflayn Saxlama | Oğurluq riskini minimuma endirir | Fiziki qoruma tələb edir |
Nəticə
Kriptovalyuta cüzdanlarınızı dələduzlardan və fişinq hücumlarından qorumaq üçün rəsmi mənbələrdən istifadə etmək, iki mərhələli autentifikasiyanı aktivləşdirmək, şəxsi açarları qorumaq və hardver cüzdanlardan istifadə etmək vacibdir.
Dələduzluq sxemləri getdikcə daha mürəkkəbləşir, lakin sistemli şəkildə təhlükəsizlik tədbirlərini görmək, diqqətli olmaq və fişinq tələlərindən çəkinmək rəqəmsal aktivlərinizi qorumağın ən effektiv yoludur.